Độ cao ảnh hưởng đến cà phê như thế nào?
Ảnh hưởng của độ cao đến cây cà phê
Độ cao là yếu tố tác động quan trọng tới chất lượng cà phê. Cây cà phê được canh tác càng cao thì chu kỳ sinh trưởng càng kéo dài, sự tích lũy dinh dưỡng trong hạt diễn ra chậm hơn, kết quả là hương vị phong phú hơn, hạt cứng chắc và nặng hơn (hay mật độ hạt dày đặc hơn). Thêm vào đó, cây cà phê sinh trưởng trên các vùng núi cao thường được canh tác theo phương pháp hữu cơ, dưới tán cây rừng giúp cà phê bền vững hơn.
Độ cao canh tác cho bạn biết điều gì?
Ngày nay, một số gói cà phê sẽ cho bạn biết nó được trồng ở độ cao bao nhiêu mét trên mực nước biển (meters above sea level, viết tắt là masl). Theo Coffee Research Institute (CQI), ở vùng khí hậu cận nhiệt đới, độ cao tốt nhất để trồng cà phê là khoảng 550 đến 1.100 masl, và ở những nơi gần xích đạo, điểm tối ưu thường nằm trong khoảng từ 1.000 đến 2.000 masl, đồng thời phải đảm bảo là cây cà phê không không phải chịu sương giá, bất kể nó ở đâu.
(nguồn ảnh: Perfect Daily Grind)
Có một lưu ý quan trọng khi nghiên cứu về tác động của độ cao đến cây cà phê, là chúng ta không nên tách rời cao độ với vĩ độ. Khi khoảng cách từ đường xích đạo tăng lên, nhiệt độ ở một độ cao nhất định sẽ giảm. Vì vậy, ở độ cao 1.000m so với mực nước biển ở Hawaii là một khí hậu mát mẻ hơn nhiều so với 1.000m so với mực nước biển ở Colombia (gần xích đạo hơn). Trong khi cà phê được trồng ở Hawaii ở độ cao đó có thể có tính axit và phức tạp, thì hiếm khi được tìm thấy ở Colombia, mặc dù độ cao là như nhau (Shawn Steiman, The Little Coffee Know-It-All).
Liệu càng cao thì cà phê càng ngon?
Càng cao, nhiệt độ môi trường sẽ càng thấp (cứ tăng 100 mét về độ cao, thì nhiệt độ môi trường sẽ giảm 0,6°C). Và nhiệt độ mới chính là yếu tố tác động trực tiếp đến cây cà phê như sau:
Thứ nhất, nhiệt độ mát hơn và mức oxy thấp hơn khiến hạt cà phê sinh trưởng chậm hơn vì về cơ bản chúng đang bị căng thẳng khi ở trên cao. Ở trạng thái này, phần lớn năng lượng của cây cà phê hướng tới việc tạo hạt (trái ngược với việc phát triển lá và cành, lá), làm cho hạt cà phê cứng và dày đặc. Các quả cà phê cũng có nhiều thời gian hơn để phát triển và lưu trữ chất dinh dưỡng, chủ yếu ở dạng đường (carbohydrate). (Theo Colombian Coffee Hub)
Bạn có thể tham khảo video tại đây:
Thứ hai, cây cà phê sinh trưởng trên các vùng núi cao thường được canh tác theo phương pháp hữu cơ, dưới tán cây rừng, với nguồn đất màu mỡ hơn, một số loài sâu hại cây cà phê không thể sống ở những nơi cao như vậy. Hơn nữa, các vùng núi cao đòi hỏi nhiều công lao vận chuyển hơn. Cho nên, chỉ bằng cách nói rằng cà phê được trồng ở độ cao trên 1.200m, có nghĩa là cà phê có hương vị rất tốt.
Nhiệt độ tối ưu cho bệnh gỉ sắt ở lá cà phê là 21 – 25°C và nấm bệnh không thể tồn tại ở nhiệt độ thấp hơn 15°C. Nhiệt độ lý tưởng để trồng cà phê là 17 – 23°C (nó có thể được trồng kém hiệu quả hơn ở 14 – 30°C). Điều này có nghĩa là, ở nhiệt độ thấp hơn, bệnh gỉ sắt ở lá cà phê sẽ yếu hơn (scanews, 2012). Tương tự, sâu đục quả cà phê (Berry Borer) chỉ phát triển mạnh ở nhiệt độ ấm 20–30°C.
Nghe có vẻ như càng lên cao, cây cà phê sẽ càng có lợi, nhưng ở điều kiện thực tế, độ cao tối ưu là độ cao phù hợp với giống cà phê được canh tác ở đó! Là khi nông hộ tối ưu được chất lượng và cả sản lượng cà phê.
Giải nhất cuộc thi Cup of Excellence 2023 El Salvador, farm Mileydi đã chiến thắng với số điểm 91.82 với giống Pacamara với độ cao chỉ 1350m hay giải nhất của cuộc thi Việt Nam Amazing Cup 2023 thuộc về farm cà phê tại Quảng Trị với độ cao 700m.
Vậy ta đưa ra kết luận rằng, chỉ quan tâm tới độ cao để đánh giá chất lượng cà phê là thiếu thông tin. Chúng là một yếu tố ảnh hưởng tới cà phê nhưng không phải duy nhất, mà chúng ta cần hiểu rõ hơn về “Độ cao tối ưu”
Độ cao tối ưu
Được hiểu đơn giản là độ cao tương ứng với vĩ tuyến của nơi cà phê được canh tác, và sinh trưởng, giúp cây cho ra sản lượng và chất lượng tối ưu nhất. Độ cao này liên quan mật thiết đến khí hậu nơi cà phê được phát triển. Mỗi giống cà phê có sự thích nghi với môi trường và khí hậu khác nhau, khiến cho việc độ cao tối ưu không phải là độ cao chung cho tất cả các giống cà phê.
Coffee Belt (Vành đai cà phê)
(nguồn ảnh: Two chimps coffee)
Trong Độ cao tối ưu, ta cần hiểu:
Các vùng địa lý trải dọc theo đường xích đạo, mang khí hậu nhiệt đới và ôn đới. Cùng với đất đai màu mỡ là điều kiện thuận lợi cho canh tác cà phê. Các vùng canh tác này tạo thành một vòng quanh Trái đất nên được gọi là vành đai cà phê. Trong hình bạn sẽ hiểu các vùng canh tác chính ở nước ta từ Bắc vào Nam thì càng về phía Nam, các vùng trồng cà phê sẽ càng gần xích đạo hơn.
Các toạ độ có Vĩ tuyến càng gần về số 0 thì càng gần với xích đạo hơn.
Theo như World Coffee Research (WCE) độ cao tối ưu: là độ cao mà tại đó chất lượng và sản lượng của nông học được tối đa hóa. Điều này là quan trọng để nông hộ có thể đối chiếu vị trí địa lý của khu vườn với tiềm năng của giống cà phê có thể mang lại ở độ cao đó. Độ cao tối ưu phụ thuộc vào vĩ độ của trang trại — trang trại nằm càng gần xích đạo sẽ có độ cao tối ưu cao hơn so với những trang trại ở xa hơn về phía bắc hoặc phía nam xích đạo.
Có nghĩa là những vùng canh tác có Vĩ tuyến càng xa xích đạo, thì độ cao tối ưu càng thấp hơn (hiểu dễ hơn là có thể trồng cà phê ở độ cao thấp hơn).
Kết luận
Độ cao trong canh tác cà phê là quan trọng nhưng nó chỉ là một yếu tố trong những yếu tố tác động đến chất lượng của ly cà phê. Chúng là một thông tin tham khảo hữu ích nhưng chưa đủ để đánh giá chất lượng chỉ bằng con số.
Nguồn tham khảo:
Bài viết liên quan
Hoa cà phê
08/11/2024
Nỗ lực tạo ra giống cà phê Cenicafé 1
05/10/2024
Bạch trà Shan Tuyết, Tà Xùa, Sơn La
05/10/2024
