Bệnh gỉ sắt ở cây cà phê

Bệnh gỉ sắt ở cây cà phê được gây ra bởi nấm Hemileia Vastatrix – một cái tên nghe có vẻ quái gở, dị thường nhưng là kẻ thù tự nhiên mạnh nhất đối với cây cà phê. Từ khi được ghi nhận đến nay, gỉ sắt vẫn là một dịch bệnh đầy may rủi, hết sức khó lường, và gần như không thể kiểm soát. Làm thế nào để những người nông dân cần mẫn kìm hãm được loại dịch bệnh này, cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây!

TỔNG QUAN VỀ BỆNH GỈ SẮT

(nguồn ảnh: 43 Factory)

Trước tiên, ta cần biết rằng Coffee Rust hay Coffee Leaf Rust là chủng vi nấm gây bệnh gỉ sắt (Rust) trên thực vật. Trong hệ thống vi sinh học, Rust được coi là một nhóm nấm với tính đa dạng sinh học cao và ảnh hưởng đến nhiều loại cây. Wikipedia đã ước tính có 168 chi nấm Rust với khoảng 7.000 loài. Mỗi loại trong số này chỉ ký sinh bắt buộc với một loại vật chủ nhất định. Chẳng hạn như nấm Puccinia kuehnii gây ra gỉ sắt trong cây mía; P.sorghi gây bệnh trên cây ngô; và H.vastatrix chỉ gây bệnh trên cây cà phê.

Riêng Hemileia vastatrix (H.vastatrix) lại có đến 45 loài riêng biệt, hầu hết chúng xuất hiện chủ yếu ở vùng nhiệt đới & cận nhiệt đới ở châu Phi và châu Á H.vastatrix là nấm ký sinh bắt buộc, có nghĩa là nó tồn tại bằng cách lấy năng lượng và chất dinh dưỡng từ cây cà phê Specialty. Tất cả các loài cà phê thuộc giống Coffea Arabica đều mang kiểu gen nhạy cảm ở một mức độ nào đó với nấm H.vastatrix, ngoại trừ các cây cà phê Timor và Icatu thể hiện tính kháng cao và giống Coffea Canephora (tên khoa học của Robusta) thì gần như không bị ảnh hưởng.

H. vastatrix là chủng nấm gây bệnh gỉ sắt trên cây cà phê

(nguồn ảnh Research Gate) H. vastatrix

Điều kiện phát sinh bệnh gỉ sắt

(Nguồn ảnh: 43 Factory)

Ngày nay, bệnh gỉ sắt có thể được tìm thấy ở khắp mọi nơi mà cây cà phê được trồng. Tuy nhiên, nó chỉ phát triển mạnh trong một điều kiện khí hậu và môi trường cụ thể:

Thứ nhất, độ ẩm tự do (mưa hoặc sương nặng) là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến sự phát triển của nấm H.vastatrix. Nước rất cần thiết cho sự nảy mầm và phát tán của bào tử nấm, do đó mùa mưa thường là đỉnh điểm xảy ra dịch bệch.

Thứ hai, nhiệt độ cũng là một yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển bệnh gỉ sét. Nếu quá lạnh (dưới 15°C), các bào tử sẽ không thể nảy mầm và tương tự như vậy, nếu trời quá ấm (hơn 35°C) thì nấm phát triển chậm. Nhiệt độ tối ưu nhất cho sự tăng trưởng và tăng sinh của gỉ sắt là từ 21-25°C (Nutman et al. 1963).

Mặt khác, ánh sáng cũng có thể thay đổi cách nấm ảnh hưởng đến cây cà phê. Theo một số nghiên cứu, mặt dưới của lá nơi không tiếp xúc trực tiếp với ánh mặt trời (ánh sáng cường độ cao) sẽ dễ bị rỉ sét hơn. Và với các lá đã bị nhiễm bệnh, ánh sáng có thể làm thay đổi tốc độ phát triển của nấm.

THIỆT HẠI CỦA BỆNH GỈ SẮT CÀ PHÊ

Khi nấm lần đầu tiên xâm chiếm trên cây cà phê, nó xuất hiện một sự đổi màu nhẹ ở mặt dưới của lá. Những đốm màu này nhanh chóng chuyển sang màu vàng, sau đó là một lớp “bụi” màu cam – tức các bào tử trưởng thành. Khi các đốm gỉ sắt to dần và chiếm phần lớn diện tích lá thì khả năng quang hợp, trao đổi chất của lá suy giảm, làm lá rụng sớm. Trong trường hợp nghiêm trọng, nấm có thể xuất hiện trên chồi non hoặc quả. Tuy nhiên, giới nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những lá già có khả năng kháng mầm bệnh tương đối cao nấm và H.vastatrix thường không gây chết cây hoàn toàn.

Một cây cà phê có thể mất một lượng lá đáng kể khi bị tấn công bởi H.vastatrix. Và khi mất đi diện tích lá tối ưu, nó không có khả năng thực hiện quy trình quang hợp trao đổi và tích lũy dưỡng chất cho quá trình nuôi quả. Hậu quả là, đồn điền cà phê sẽ mất năng suất ngay cả vài năm sau khi dịch bệnh gỉ sắt quét qua.

Thông qua bài viết này, Cà Nhê mong có thể mang đến cho bạn đọc cái nhìn rõ ràng hơn về những khó khăn mà người nông dân, nông hộ, cũng như ngành cà phê Specialty đang đối mặt. Mỗi lựa chọn văn minh trong thú vui, sở thích của chúng ta đều góp phần thúc đẩy những tiến trình phát triển của một chuỗi cung ứng lớn phía sau. Mỗi tách cà thơm được đến tay là những chuối nỗ lực và tranh đấu không ngừng của những nông dân cần mẫn, vì vậy, hãy cân nhắc kĩ lưỡng để lựa chọn của bạn là điều sáng suốt với cả một cộng đồng.

Nguồn tham khảo:

https://nongnghiep.vn/benh-ri-sat-hai-ca-phe-d362735.html